Son yıllarda aileleri zorlayan en önemli sorunlardan biri, çocukların ekran (bilgisayar, telefon, tablet, televizyon) bağımlılığı. Aileler bunu önlemek ya da azaltmak adına ciddi uğraş veriyorlar. Ekran karşısında geçen süre artarken ne yazık ki çocukların arkadaşları, aileleri ve ev dışında (spor, park, doğa vs) geçirdikleri süre azalmakta, bu durumda çocukların beden sağlığı, psikolojik gelişim ve sosyal ilişkilerini etkiliyor. Bu sorunları çözmeye çalışırken, tüm dünyayı etkileyen Covid-19 salgını eğitimde karşımıza çok önemli bir değişimi hızlı bir şekilde getirmiş durumda: Uzaktan Eğitim. Bu dönemde çocukları salgın hastalıktan korumaya çalışan Uzaktan Eğitim, ne yazık ki ekran karşısında çok daha fazla zaman geçirilmesine neden oluyor.

“Anne-babalar çocukların farkındalıklarını artırmalı”
Altınbaş Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı, Çocuk Hematoloji Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Tunç Fışgın, Aralık 2019 yılında başlayan ve bu nedenle Covid-19 adını alan salgının, eğitim yöntemlerini çok hızlı bir şekilde değiştirdiğini ve çocukların artık eğitimleri için ekran başında daha çok zaman geçirmek zorunda olduklarını söyledi. “Bu nedenle, çocuklarımızın sağlıklarını korumak için, ailelere bazı öneriler getiriyoruz” diyen Prof. Dr. Tunç Fışgın, “Anne-babalar önerileri dikkatle irdelemeli ve çocuklarımıza bunları anlatarak farkındalıklarını arttırmalı” diyerek şunları söyledi: “Sürekli yakın mesafede ekran karşısında olmak gözdeki silier kasların kasılmasını yol açar. Sürekli yakını görerek zaman geçiren kişilerde miyop şiddeti ve ağırlığı artabilir. Bu yüzden ders araları ve gün içinde en az 20 metre olacak şekilde uzak mesafeye bakılmalı ve gözler dinlendirilmelidir. Görme bozukluklarının, okul başarısını etkileyebildiği ve baş ağrısına yol açabildiği akılda tutulmalıdır. Göz hekimleri tarafından görme kontrolleri yapılmalıdır.”

Prof.Dr. Cengiz Kara: “Obez çocuklarda artış gözlemliyoruz”

Altınbaş Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Cengiz Kara da Koronavirüs salgınının getirdiği yaşam biçiminin çocukları ağır olarak etkilediğini ifade ederek, salgın ve uzaktan eğitim sürecinde çocuklarda özellikle obezite ve erken ergenlik gibi büyüme sorunlarında artış gözlemlediklerini belirtti. “Kısa süre içinde, çocuk endokrin polikliniklerine getirilen çocuklarda bu olumsuz yaşam biçiminin etkilerini gözlemledik. Birkaç ay içinde bazı çocuklarda 5-10 kilograma varan ağırlık artışları gözledik” diyen Prof. Dr. Cengiz Kara ayrıca katkı maddeleri içeren hazır gıda tüketiminin artması ve hızlı kilo alımı ile birlikte, özellikle kız çocuklarda ergenlik belirtilerinin erken ortaya çıktığını ifade etti.

Covid-19 pandemisinin kısa sürede geçmeyeceği ve çocukların yılı büyük ölçüde evlerde bilgisayar/televizyon başında uzaktan eğitim ile geçireceklerinin görüldüğünü anlatan Prof. Dr. Cengiz Kara, anne-babalarla şu tavsiyelerini paylaştı:

“Öncelikle çocukların her türlü hareketini artırmak gerekiyor. Uzaktan eğitimde teneffüs araları genellikle 15-20 dakika arasında değişiyor; bu teneffüslerde, okulda olduğu gibi, çocukların bahçeye-dışarıya çıkması, nefes alması, koşması, oynaması sağlanabilir. Çevre bunun için uygun değilse ev içinde oyun aktiviteleri için imkân yaratılmalıdır. Eğitimin tamamlanmasından sonraki akşam saatlerinde ebeveynlerin çocuklarıyla birlikte yapacakları 30-60 dakikalık tempolu yürüyüşler hareketsizliği kırmak için etkili olacaktır.”

Uzaktan eğitimde ders ve ödev için geçirilen ekran saatlerinin yeterince uzun olduğunu bu nedenle bilgisayar-video oyunları, tablet, telefon gibi gün içinde eğlenceye yönelik ekran kullanımının mutlaka kısıtlanması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Kara, “Bu sürenin hafta içi günlerde 1, tatil günlerinde 2 saati aşmaması gerekir” dedi.

Normal büyüme için okul çocuklarının en az 10 saat uykuya ihtiyaçları olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Cengiz Kara, “Buna göre yatağa gidiş saati gece 10-11’i geçmemeli ve bundan en az 2 saat önce ekran ile ilişki kesilmelidir. Ekranın mavi ışığı ve stres dolu bilgisayar oyunları gece düşük seviyelere inmesi gereken kortizol hormonunun yüksek ve gece yükselmesi gereken büyüme hormonunun düşük kalmasına neden olabilir. Bu hormon düzensizlikleri de obezite ve büyüme geriliğine yol açabilir. Uzaktan eğitimde gün boyu ekran ışığına maruz kalan çocukların hiç olmazsa akşam saatlerinde ekrandan uzak tutulması sağlıklı büyüme açısından çok önemli olacaktır” şeklinde konuştu.

Uzaktan eğitim sürecinde çocuklarda beslenme konusunda yapılması gerekenlere de değinen Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Cengiz Kara, “Çocuklar öğün atlamadan kahvaltı, öğle ve akşam yemeklerini düzenli yemeliler. Aralarda meyve ve benzeri ara öğünler alınabilir. Ancak paketli hazır ürünlerin (çikolata, gofret, cips vb.) ve şekerli içeceklerin tüketimi ile gereksiz kalori alımına izin verilmemeli. Hamburger, pizza gibi yüksek kalorili hazır gıdalar sipariş edilmemeli, evde tencere yemeklerinin tüketilmesine özel önem verilmelidir. Ayrıca makarna, patates, pilav, ekmek ve tatlıları içeren yüksek karbonhidrat içerikli öğünlerin porsiyonları küçük tutulmalıdır” uyarılarında bulundu.

Prof.Dr.Seher Akbaş’tan uzaktan eğitimde öneriler
Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Seher Akbaş ise “Uzaktan eğitim sırasında çocukların, derse başlamada, ders sırasında yerinde oturmada zorlanmakta, derse karşı isteksiz olabilmekte, dikkatleri dağılmakta, derse katılımları daha düşük olmaktadır” diyerek şunları aktardı:
“Uzaktan eğitimin çocuk ebeveyn ilişkilerini olumsuz etkilediği belirtilmiştir. Çocuğun zamanında derse başlamasını sağlamak, derse katılımını sürdürebilmek, ödevlerini takip etmek, akademik becerilerdeki farklılıklar, ebeveynlerin çocukları daha yakın takibi, uyarının artması, kontrol etme çabası, evde öğretmen rolünü üstlenmesi bu ilişki sorunlarını artırmış görünmektedir. Ek olarak, pandemi süreci ve ekran karşısında fazla zaman geçirmek, aile içi çatışmalarını, iletişim problemlerini, sorunlu internet kullanımını, davranım sorunlarını, uyku ve yeme bozukluklarını belirgin düzeyde arttırmıştır. Özellikle özel eğitim ihtiyacı olan, gelişimsel sorunları olan çocuklar, tüm bu süreçten daha olumsuz etkilenmektedir. Bu çocukların var olan ruhsal sorunları alevlenmekte, yeni ek ruhsal sorunlar yaşayabilmektedirler.
Anne babalar uzaktan eğitim sırasında çocuğun dikkatinin daha kolay dağıldığını ve daha çabuk sıkıldığını bilmelidirler.
Çocuğun bireysel özelliklerine ve bu zorlu koşulları göz önüne alarak beklentilerini esnek tutmalıdırlar.
Öğretmenler ile işbirliği ve iletişimlerini artırılmalı, çocuğun dersi dinlemek için motivasyonunu artırıcı çocuğa özgü yöntemler düşünmelidirler.
Onların derse başlama, sürdürme, ödev konusunda sorumluluklarını yerine getirmek için alan bırakmakla beraber, insiyatif çocuğa bırakıldığında, derse katılım, sürdürme, odaklanma konusunda daha fazla sorun yaşadıklarından (uzaktan ve daha pasif oldukları bir eğitim modeli, dikkatleri daha kolay dağılıyor ve daha zor motive oluyorlar), ebeveynler çocuğun eğitiminin takipçisi olmalıdırlar. Dersin başlaması ve sonrasında ödev, serbest zamanda neler yapılacağı planlanmalı, bu planlama aşamasına çocuk aktif katılmalıdır.
Ebeveynler uzaktan eğitimde, çocuklarına nasıl destek olacakları konusunda zorlanabilirler. Milli Eğitim Bakanlığı’nın, ebeveynlere yönelik çocuklarına uzaktan eğitim desteğini nasıl sağlayacakları konusunda “aile eğitim programları” düzenlenmesinin faydası olacaktır. Anne ve baba çocukları ile birlikte zaman geçirme konusunda birlikte program yapmalı, onların kendi başına zaman geçirebilecekleri faaliyetler konusunda yol gösterici ve model olmalıdırlar.”

ÖZETLE

· Uzaktan eğitimin planlanması ve takibinde aileler görev almalıdır

· Öğretmen rolünden uzak durmalı, kontrolü sağlamalıdırlar

Meeting with the expert of the UN Security Council Monitoring Group

· Uzaktan eğitimde dikkatin kolay dağılabildiği bilinmelidir

· Öğretmen ve çocuk ile birlikte motivasyonu arttıran aktiviteler planlanmalıdır

· Oturma düzeni ve göz-ekran düzeyi uygun duruma getirilmelidir

· Beslenme ve uyku düzenine dikkat edilmelidir

· Yüksek kalorili paket gıdalardan uzak durulmalıdır

· Ara öğün olarak, meyve ve lifli gıdaların tüketimi özendirilmelidir

· Tencere yemekleri tüketilmelidir

· Ders arası ve sonrası fizik eksersizler yapılmalıdır

· Oyun amaçlı ekran kullanımı sınırlandırılmalıdır

· Göz sağlığı açısından ders arası ve sonrasında uzağa bakarak (20 metre) gözler rahatlatılmalıdır

· Görme bozukluklarının baş ağrısına yol açabildiği akılda tutulmalı, göz hekimi tarafından görme kontrolleri yapılmalıdır