ALMANYA’DA SİYASAL KATILIM DÜŞÜYOR!

Almanya, 26 Eylül’de sandık başına gidiyor. Almanya’da seçimlere katılım giderek düşüyor, siyasi partilere üyelik azalıyor. Seçmen profilinin değişmesi, siyasi krizler ve alternatif siyasal katılım imkanları, seçmenleri partilerden uzaklaştırıyor.

Demokratik sistemlerin en önemli unsuru olan siyasi partilerin başarısı birçok faktöre bağlıdır. Özellikle seçim sathına girildiğinde partilerin insan kaynağını oluşturan üyeler merkezi öneme sahiptir. Üyeler, idari ve organizasyonel görevleri yerine getirir ve partinin faaliyetlerine ve kampanyalarına yardım etmek için gönüllülük esasıyla çalışır, parti adaylarını destekler ve partiye bağışta bulunarak parti faaliyetlerinin daha geniş kitlelere ulaşmasına yardımcı olur. Parti üyelerinin oynadığı bu kritik role rağmen Avrupa’da parti üyeliği, son 40 yılda önemli ölçüde düşüşte. Günümüzde 27 Avrupa demokrasisinde seçmenlerin sadece yüzde 4,65’i bir partinin üyesi. En önemli düşüşlerden biri ise 26 Eylül’de federal seçimlere giden Almanya’da gerçekleşiyor. Siyasete ve siyasetçilere karşı güvenin azalmasının yanı sıra sosyal, ekonomik ve teknolojik gelişmeler, Almanların siyasete ve partilere katılımını düşürüyor.

Avrupa’da kitle partileri küçülüyor

Demokrasinin en önemli unsurları bireylerin yönetime aktif katılımını, sistemin işlemesine katkıda bulunabilmelerini, seçme ve seçilme hakkını sağlamasıdır. Bu yönüyle yönetime entegre olmuş bireyler iktidarı ve sosyal düzeni meşrulaştırır. Bireylerin demokrasilerde bu işlevleri yerine getirebilmelerini sağlayan en başlıca kurum ise siyasi partilerdir.

Bireylerin siyaset içinde aktif olmasındaki en temel faktör ise bir partiye mensup olmaktır. Parti üyeliği, bireyin bir siyasi partiye örgütsel bağlılığını sağlar ve üyelere yükümlülükler ve ayrıcalıklar tanır. Yirminci yüzyılın başlarında sosyalist partilerin başlattığı siyasi parti üyeliği, daha sonra diğer partiler tarafından da benimsenmiş ve 1950’lerden itibaren üyeler partilerin vazgeçilmez parçası olmuşlardır. Öyle ki Fransız siyaset bilimci Maurice Duverger, üyeleri “partilerin özü” ve “faaliyetlerinin merkezi” olarak tanımlamış, üyesiz partileri öğrencisiz öğretmenlere benzeterek partilerin ülkenin geleceğinin siyasi elitlerini yetiştirdiğini ifade etmiştir. Öyle ki geniş üyelik sistemi üzerine inşa edilen kitle partilerinin geleceğin partileri olduğu iddia edilmiştir fakat demokrasilerin dönem dönem yaşadığı krizler, siyasi güvensizlik ortamı ve siyasetçilerin karıştığı sansasyonel vakalar neticesinde bireyler siyasi parti üyeliğinden ayrılmakta ve alternatif siyasi katılım modelleri arayışına girmektedir.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra tekrar demokratik sisteme geçen Almanya’da da siyasi parti üyeliği popüler olmuş ve 1980’lere kadar zirveye çıkmıştır ancak 1980’lerden itibaren düşüşe geçmiştir. Statista’nın verilerine göre günümüzde Almanya’da yaklaşık 1,2 milyon seçmen bir siyasi partinin üyesi. 1990’larda tek başına Hristiyan Demokrat Parti’nin (CDU) bir milyonun üstünde üyesi olduğu göz önüne alındığında Almanya’da siyasi parti üyelerinin hızla partilerden ayrıldıkları görülüyor.

Almanya’da partililer üyelikten neden ayrılıyor?

Almanya’da bireylerin siyaset sahnesinden hızla çekilmesindeki faktörlerin başında siyaset kurumunun ve siyasetçilerin halk nezdinde güvenlerini yitirmesi geliyor. Bu güven kaybına ek olarak yıllar içinde toplumsal değerlerin değişmesi, kiliseye bağlılığın azalması, teknolojik gelişmelerle birlikte hareketlilik ve siyasi katılım imkanlarının çeşitlenmesi, bireylerin siyasetten çekilmesinde etkili olmuştur.

Statista’nın verilerine göre 1990 ile 2019 yılları arasında üyelik rakamları karşılaştırıldığında CDU’nun yüzde 47,5, Hristiyan Sosyal Birlik’in (CSU) yüzde 25,7 ve Sosyal Demokrat Parti’nin (SPD) ise yüzde 53,6 oranlarında üye kaybı yaşadığı görülüyor. Yerleşik partilerin küçülmesine karşın alternatif olarak ortaya çıkan Yeşiller’in üye sayısı yüzde 82,3 ve aşırı sağ Almanya için Alternatif Partisi’nin (AfD) üye sayısı ise yüzde 89,5 arttı. Yeni ve alternatif partilerin üye sayılarındaki artışa rağmen toplam üye/seçmen oranına bakıldığında ise Almanya’da 1990 ile 2019 arasında siyasi parti üyelerinin sayısının yarı yarıya düştüğü görülüyor. 1990’da Almanya’daki toplam siyasi parti üye sayısı 2,4 milyonken 2019’da bir milyon 226 bine düşmüştür. Aradaki 30 yılda seçmen nüfusu yaklaşık 60,4 milyon ile sabit kalırken üye sayısı yarı yarıya düşmüştür. Bu rakamlar, Almanya’da seçmenlerin yerleşik partiler yerine alternatif partilere yöneldiğini gösteriyor. CDU, CSU ve SPD gibi yerleşik partilerin verdikleri vaatleri yerine getirme konusundaki genel başarısızlıkları, bireylerin partilerden ayrılmasında önemli olmuştur.

Skandallar ve partilerden hoşnutsuzluk

Meeting of the Deputy Minister with the Rector of the Institute of Diplomatic Studies

Almanya’da bireylerin siyasetten soğumaları ve dolayısıyla parti üyeliğinden ayrılmasındaki başlıca nedenlerden biri de siyasilerin karıştığı skandallar. Almanya, son yıllarda önemli politik skandallarla karşılaştı. Bunlardan en önemlisi “Wirecard Skandalı” olarak bilinen; politikacıların, kamu görevlilerinin ve medyanın karıştığı Almanya’nın tarihindeki en büyük finansal dolandırıcılık vakasıdır. SPD’nin 26 Eylül’deki federal seçimlerde şansölye adayı olan Olaf Scholz’un başında bulunduğu Maliye Bakanlığının Wirecard şirketinin 1,9 milyar avroluk yolsuzluğuna göz yumduğu iddiaları, Alman kamuoyunda siyasete güvenin sarsılmasına neden olmuştur.

Bir başka önemli skandal ise Kovid-19 sürecinde yaşanan maske skandalı oldu. Bazı milletvekillerinin kamu kurumlarına maske tedarikine aracılık ettiğinin ortaya çıkması ve Federal Sağlık Bakanı Jens Spahn’in eşi Daniel Funke’nin çalıştığı şirketin Sağlık Bakanlığına maske satışı yaptığının ortaya çıkması, seçmenlerin siyasete güvenini azaltan yakın tarihli skandallardan bir diğeri. Bin 575 kişiyle yapılan ankete göre, Almanya’da seçmenlerin yalnızca yüzde 37’si siyasi partilere güvendiğini belirtirken partilere güvenmeyenlerin oranı yüzde 58’e çıkmış durumda.

Yerleşik partilerin karıştığı bu skandallar ise bireylerin bu partilerden ayrılması ve alternatif söylemlere sahip olan Yeşiller ve aşırı sağ politika benimseyen AfD gibi partilerin güçlenmesine yol açıyor.

Seçmenler, partileri finanse etmeyi bırakıyor

Seçmenlerin parti üyeliğinden ayrılmasındaki başlıca nedenlerden bir diğeri ise bireylerin eskiye nazaran daha fazla çalışması, parti aktiviteleri için yeterli zamanlarının olmaması ve maddi olarak parti üyelik aidatlarını ödeyememeleridir. Siyasal katılım teorilerinde “sivil kaynaklar” olarak sınıflandırılan bu kategorideki seçmenler, eskiye nazaran daha az boş vakte ve daha sınırlı maddi kaynaklara sahip oldukları için aktif siyasetten çekilmekte. Oysa Almanya’daki iki büyük parti özelinde ifade etmek gerekirse üyelik aidatları, bu partilerin finansal kaynaklarının yaklaşık yüzde 40’ını (CDU) ve yüzde 50’sini (SPD) oluşturmakta. Bunlara ek olarak temel gelir kaynağı devletten aldıkları maddi yardımlar olan diğer federal partilerin dahi gelirlerinin yaklaşık yüzde 20’si üyelik aidatlarından oluşuyor. Bu oranlar, Almanya’da üyelerin partilerin maddi ihtiyaçlarının önemli bir kısmını karşıladıklarını fakat artık partileri finanse etmek için eskisi kadar gönüllü olmadıklarını gösteriyor.

Alternatif partiler ve alternatif platformlar siyasi katılımı dönüştürüyor

Hiç kuşkusuz seçmenlerin siyasete parti üyeleri olarak katılımı teknolojinin gelişmesi, akıllı telefonların yayılması ve sosyal medyanın gelişmesiyle dönüşüyor. CDU, CSU ve SPD gibi yerleşik partiler, bu yeni döneme ayak uydurmakta zorlanırken Yeşiller ve aşırı sağcı AfD, başta gençler olmak üzere seçmenleri daha kolay etkileyebiliyor. Sosyal medya üzerinden örgütlenen alternatif partiler, yerleşik partilerin üye kaybetmesini hızlandırırken yeni üye kazanmalarının da önüne geçiyor. Nitekim Şubat 2021 itibarıyla Almanya’daki partilerin Facebook takipçi sayıları karşılaştırıldığında partilerin mevcut büyüklükleriyle takipçi sayıları arasındaki ters orantı dikkati çekiyor. İktidar ortakları CDU ve CSU, 2017’deki federal seçimlerde toplamda yüzde 32,9 oy almalarına karşın CDU’nun Facebook’taki takipçi sayısı 195 binken, diğer ortak CSU’nun takipçi sayısı 216 bin. Oysa aynı seçimde yüzde 12,6 oy alan aşırı sağcı AfD’nin takipçi sayısı 512 bin. Oyların yüzde 20,5’ini alan ana muhalefet SPD’nin takipçi sayısı ise sadece 192 bin. Oysa sol parti Die Linke’nin 251 bin takipçisi bulunuyor. Bir başka örnek ise alternatif söylemleriyle yerleşik partilerin tahtını sallayan Yeşiller. 2017 seçimlerinde oyların sadece yüzde 8,9’unu alan partinin takipçi sayısı 201 bin ile SPD’ninkinin dahi üstünde bulunuyor. Bu örnekler yerleşik partilerin çevrim içi alanlarda zayıf kaldığını gösteriyor.

26 Eylül’de gerçekleşecek seçimler, Şansölye Angela Merkel’in görevi bırakmasından ötürü bir dönemin sonu olması nedeniyle önem arz ediyor ancak bu durum seçimlerin sadece bir yönü. Diğer önemli yön ise son yıllarda yaşanan skandalların, alternatif ve aşırı sağ partilerin yeni nesil seçmenlere yönelik kampanyalarının ve yerleşik CDU, CSU ve SPD’nin giderek üyelerini ve insan kaynağını kaybetmesinin seçimlere nasıl yansıyacağı. Almanya’da siyasal sistem ve seçmen profili dönüşüyor. 26 Eylül’deki seçimler Almanya demokrasisinin geleceğini öngörmek açısından yol gösterici bir rol oynayacak.

PROF. DR. ABDURRAHİM VURAL- ALMANYA