Kazakistan’ın yabancı sermayeyi çekme modelinin arkasında ne var?

Başlangıçta giriş niteliğindeki analizler ile başlayacağız ve bu arada ‘Potansiyel bir yatırımcının gözünde Kazakistan nedir?’ sorusunda cevap vereceğiz.

Kazakistan – doğal mineraller açısından zengin bir ülkedir. Birinciden, dünyanın en büyük uranyum üreticisidir; ikinciden, krom, kurşun ve çinko rezervleri bakımından dünyada 2.sırada; üçüncüden, manganez rezervleri açısından dünyada 3.sırada; dördüncüden, bakır rezervleri açısından dünyada 5.sırada; beşinciden, kömür, demir ve altın rezervleri açısında dünyada ilk 10’unda yer alır. İleride mantık, aşağı yukarı aynı şekilde devam eder.

Kazakistan – Avrupa ve Asya arasında bir ulaşım iletişimcisidir. Ve modifiye edilmiş versiyonda ise, Çin inisiyatifi olmadan olmaz olan ‘Bir Kuşak – Bir Yol’ projesi ile, doğu ve kuzeydoğu Avrasya’yı Afrika’ya bağlar. 1 milyar kişilik toplam tüketici pazarına doğrudan kara, hava ve hatta deniz yolları ile bağlanır.

Mesela, Kazakistan’ın ulaşım rolünün yararlılığı, ülkenin Çin ile Avrupa arasındaki tüm karayolu trafiğinin %70’ini oluşturması gerçeğiyle daha açık bir şekilde kanıtlanmaktadır. Üstelik, ilginç olan, bu yolun deniz yollarına göre 3 kat daha hızlı olmasıdır. Ülke, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün tüm ülkeleri de dahil olmak üzere dünyanın 77’den fazla ülkesinin vatandaşları için vizesiz bir rejime sahiptir. Kelimenin tam anlamıyla bu yılın Temmuz ayında listeye Çin, Hindistan ve İran da katıldı.

Küresel yatırım derecelendirmelerine gelince, «DoingBusiness 2020», azınlık yatırımcıların haklarını koruma ve sözleşmelere uyum kriterlerini büyük ölçüde değerlendirerek, Kazakistan’a 25.sırada yer verdi. Ve DiIntelligenceraporunda ise, bu Orta Asya ülkesi, ‘2018-2019 yıllarında üretim tesislerinin gelecekteki yeri için Maliyet Verimliliğinde’ birinci sırayı aldı. UNCTAD’a göre ise, Orta Asya ülkelerindeki yatırımların yaklaşık %60’ı Kazakistan’ın payına düşmektedir.

Tüm bunların dışında, EXPO 2017 fuarından sonra, aynı bölgede Kazakistan, mevcut ‘İngiliz hukuku’ rejimi ile, Bağımsız Mahkemeler Enstitüsü ile, Tarafların haklarının adilliğini ve korunmasını garanti eden Uluslararası Tahkim Merkezinin varlığıyla tam bir uluslararası finans merkezi edindi. Buradaki işletmelere diğer her şeyin yanında bir de 50 yıla kadar vergi avantajları sağlanıyor, aynı zamanda kolaylaştırılmış para birimi, vize ve çalışma rejimleri sunulmaktadır.

Meeting of the Deputy Minister with the Secretary General of the Organization of Islamic Cooperation

Tabi ki, ülkenin kendisinde siyasi ve ekonomik istikrar yok ise, yukarıda belirtilen bariz avantajların çoğu geçersiz kılınabilir. Kazakistan, siyasi enkarnasyonda gerekli dengeyi sağlama konusunda çok gayretlidir.
En geç birkaç hafta içinde ülke, Büyük Papa I.Francis’in katılımıyla düzenlenecek olan VII Dünya ve Geleneksel Dinler Kongresine ev sahipliği yapacak.

Kazakistan, yeni tarihinde ekonomisini yıldan yıla modernize etmekte ve çeşitlendirmektedir. Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra, ülkedeki durum, yararlı maden kaynakları yataklarının endüstriyel gelişimini sürdürmeyi zorunlu kıldı ise, şimdi artık gıda endüstrisi ve tarım işletmeciliği, turizm ve yenilenebilir enerji kaynakları gibi birçok farklı sektöre öncelik vermektedir.

Son yıllardaki reformlar, bir işletmenin kaydını büyük ölçüde basitleştirdi. Örneğin, Kazakistan’da bir işyeri açmak sadece 1 gün ve bir gayrimenkulü kaydettirmek ise sadece 3 gün sürer. 2021 yılında ülke, sabit varlıklara rekor miktarda yatırım kaydetti – 13,2 trilyon tenge, bu, 2019’un pandemi öncesi yılına göre 700 milyar dolara daha fazla demektir. Bu arada, şu anda bu ülkede yatırımcıları çeşitli vergi ve gümrük vergilerinde muaf tutan 13 özel ekonomik ve 24 sanayi bölgesi bulunmaktadır.

Aktif yatırım projelerinin sayısına ve bunları uygulayan ülkelere bakmanız yeterlidir: Çin şu anda devam etmekte olan 34 projeye, Türkiye 32, Rusya 20, ABD ve İsviçre 8’er, Hollanda, Güney Kore, BAE, Almanya ve Fransa6-7 projeye yatırım yaptı. İnkâr edilemez bir gerçek vardır ki: ‘Yatırımcıların önündeki en büyük engel – anlayış eksikliğidir’. Kazakistan bir bütün olarak oldukça anlaşılır ve net, işbirliği için açık ve faydalıdır.

ABDULLAH YİĞİT-ANKARA